ضریب بهره روشنایی (CU) لامپ و چگونگی محاسبه آن

بهره نوری چیست ؟ ضریب بهره روشنایی و محاسبه آن : معمولاً از جمله مشخصات هر لامپ، ضریب بهرە روشنایی یا CU – مخفف Coefficient of Utilization – آن است، که براساس ابعاد فضای مورد نظر و همچنین میزان انعکاس نور سقف، دیوار و کف آن تعیین می شود. به عبارت دیگر ضریب بهرە روشنایی هر لامپ با مقدار بازتابش نوری که از جهات مختلفِ فضایِ مورد نظر (سقف، کف و دیوارها) انعکاس می یابد، ارتباط مستقیم دارد. کارخانه‌های سازنده، ضریب روشنایی لامپ ها را به شکل جداولی تحت عنوان جدول CU ارائه می‌دهند. با داشتن ابعاد فضای مورد نظر و میزان بازتابش نور از سقف (ρcc) یا effective ceiling cavity reflectance، دیوارها (ρw) یا wall reflectance و کف (ρfc) یا effective floor cavity reflectance می‌توان مقدار ضریب بهره روشنایی را از روی جدول CU بدست آورد.

بهره نوری چیست ؟

به جای استفاده مستقیم از ابعاد در جدول CU معمولاً از ضریب دیگری به نام RCR استفاده می‌شود. یعنی برای استخراج رقم ضریب بهره روشنایی از این جدول، ابتدا باید ضریبی به نام RCR را طبق فرمول زیر محاسبه کرد.

ضریب بهره روشنایی (CU) لامپ

مؤلفه های موجود در این فرمول، عبارتند از :

• L = طول (درازا) فضای مورد نظر
• W = عرض (پهنا) فضای مورد نظر
• hr = ارتفاع مفید (فاصلهٔ چراغ تا سطح کار) است که خودش از فرمول زیر بدست می‌آید:

مؤلفه های موجود در این فرمول نیز، عبارتند از :

• hc = ارتفاع آویز چراغ
• hf = ارتفاع میزکار
• H = ارتفاع کل ازکف

برای روشن تر شدن موضوع به شکل ذیل دقت فرمایید.

محاسبه رقم بهره روشنایی یک لامپ از طریق جدول CU

میزان انعکاس نور به سقف و دیوار و کف در قالب ضرایب مشخصی در این جدول گنجانده شده است. همانطوری که در جدول ذیل مشاهده می کنید، در این جدول برای سقف ضرایب (۸۰ و ۷۰ و ۵۰ و  ۳۰ و ۱۰ و ۰) درصد، برای دیوارها ضرایب (۱۰و ۳۰ و ۵۰ ) درصد و برای کف معمولاً ضریب ۲۰ درصد در نظر گرفته می شود. این ضرایب بر اساس جنس و همچنین رنگ مواد به کار رفته در این سه قسمت (سقف، دیوارها و کف) انتخاب شده اند. به طور خلاصه جدول CU یک لامپ، ضرایبی است که از قرارگیری آن لامپ در فضا با ابعاد متفاوت، که رنگ ابعاد آن ها نیز متفاوت بوده به دست آمده است.

چراغ مطالعه led

از این رو این جدول یکی از مهم ترین مشخصات هر لامپ است که توسط یک سازنده تهیه می شود. برای مثال در خصوص لامپ نشان داده شده در جدول ذیل، اگر مقدار RCR فضای مورد نظر برابر با ۶ باشد و ضریب انعکاس سقف ۷۰ درصد، ضریب انعکاس دیوارها ۵۰ درصد و ضریب انعکاس کف ۲۰ درصد در نظرگرفته شود، مقدار CU در جدول برابر با ۲۹ خواهد بود. برای درک بهتر به مسیری که در جدول ذیل به صورت خط چین نشان داده شده دقت فرمایید،

فایل روشنایی یک لامپ

در گذشته که بیشتر محاسبات به صورت دستی انجام می شد براى یک لامپ مشخصات فنی در قالب چند جدول و منحنی توسط سازنده ارائه می شد. اما امروزه در محاسبات نرم افزارى تمام مشخصات لامپ ها، همگی در قالب یک فایل با پسوند IES یا LDT یا uld یا cib ارائه می شود. البته در سال هاى اخیر در نرم افزارهایی مثل DIALux مجموعه اى از این فایل ها در قالب برنامه اى به نام Plug-in توسط شرکت هاى لامپ سازى ارائه می شود که می توان آن را به برنامه اضافه کرد.

مقایسه ضریب بهره روشنایی لامپ LED با لامپ کم‌مصرف

لامپ های LED به طور کلی نور را در یک جهت رو به جلو توزیع می کنند در نتیجه ضریب بهره روشنایی آنها نسبت به لامپ های کم مصرف (CFL) در وضعیت بهتری قرار دارد. در تصویر ذیل در سمت چپ یک لامپ LED و در سمت راست یک لامپ کم مصرف است که ضریب بهره وری روشنایی آنها نیز درج شده است.

ضریب بهره روشنایی لامپ LED (چپ) و لامپ کم مصرف (راست)